دبستانی ها چه بخورند؟ (3) - مجله فوتبال

به گزارش مجله فوتبال، در مقاله قبل در خصوص اختلالاتی که به طور معمول در تغذیه بچه ها دبستانی بروز می کنند، صحبت کردیم. در این ارتباط بدخوری، پرخوری، کم خوری و نخوردن صبحانه را مورد بحث قرار دادیم. بعلاوه عوراضی را که به دلیل این اختلالات تغذیه ای در بچه ها بروز می کنند، آنالیز کردیم و اشاره نمودیم که این اختلالات می توانند شامل چاقی، کم وزنی،

دبستانی ها چه بخورند؟ (3)

در مقاله قبل در خصوص اختلالاتی که به طور معمول در تغذیه بچه ها دبستانی بروز می نمایند، صحبت کردیم. در این ارتباط بدخوری، پرخوری، کم خوری و نخوردن صبحانه را مورد بحث قرار دادیم. بعلاوه عوراضی را که به دلیل این اختلالات تغذیه ای در بچه ها بروز می نمایند، آنالیز کردیم و اشاره نمودیم که این اختلالات می توانند شامل چاقی، کم وزنی، لاغری، کمبود رشد و کوتاهی قد، کم خونی، کاهش مقاومت در برابر بیماری ها، کاهش قدرت تمرکز و یادگیری، یبوست، کاهش تحرک و شادابی و نیرو و توان کافی جهت جست و خیز و بازی و فعالیت باشند. در مقاله های قبل، چاقی، کم وزنی و لاغری، کمبود رشد و کم خونی را مورد آنالیز قرار دادیم و اینک در خصوص سایر عوارض ناشی از بدی تغذیه در بچه ها و اثرات آن بر سلامت آنان بحث خواهیم کرد.

کاهش مقاومت در برابر بیماری ها

یکی از مهم ترین اختلالاتی که به دلیل بدی تغذیه در بچه ها روز می نماید و لطمات و زیان های فراوانی به سلامت آنان وارد می سازد، کاهش مقاومت در برابر بیماری هاست که موجب تحمل رنج بیماری، بستری شدن و نهایتا افت تحصیلی به دلیل عدم حضور در مدرسه و عدم توانایی در درس خواندن در طول مدت بیماری می شود.

بچه ها نسبت به بزرگسالان، حساس تر و آسیب پذیر تر هستند و آسان تر و سریع تر از سایرین در معرض بیماری ها قرار می گیرند.

کاهش قدرت ایمنی بدن و پایین آمدن نیروی مقاومت در برابر بیماری ها، از پیامدهای مهم بدی یا سوء تغذیه و عدم تأمین نیازهای تغذیه ای می باشد.

چه کنیم که بچه هامان را از گزند بیماری و عواقب ناشی از آن در امان نگاهداریم؟

برای رسیدن به این هدف، ضروری است در ابتدا مواد مغذی موثر در حفظ قدرت ایمنی را که از بروز بیماری ها پیشگیری می نمایند، بشناسیم و بدانیم که این فاکتورها در کدامیک از مواد غذایی موجودند.

به طور کلی، مهم ترین عوامل مؤثر در حفظ قدرت ایمنی بدن و پیشگیری از بروز بیماری ها، برخورداری از الگوی غذایی صحیح و تامین نیازهای تغذیه ای به اندازه لازم و کافی است، ولی بعضی از فاکتورهای غذایی در این مورد، از اهمیت بیشتری برخوردارند که عبارتند از: انرژی به اندازه لازم و متعادل، پروتئین، ویتامین A، ویتامین C، روی و آهن. در خصوص منابع هر یک از این فاکتورهای غذایی در شماره های قبل مجله به تفصیل بحث شد.

کاهش قدرت یادگیری و تمرکز

گاه دیده شده که بعضی از بچه ها، با وجود آنکه در سال های ابتدایی زندگی خود هستند و طبیعتاً در این سن باید از هوش، تمرکز و حافظه خوبی برخوردار باشند، ولی تمرکز و قدرت یادگیری ضعیفی دارند و نمی توانند مطالب درسی را به خوبی درک نمایند و به خاطر بسپارند. یکی از عوامل مهم که موجب این حالت در بچه ها می شود، افت قند خون است که عمدتاً به دلیل نخوردن صبحانه در آنان بروز می نماید، اما به طور کلی، تغذیه نادرست و ناکافی از علل اصلی کاهش قدرت یادگیری، تمرکز و حافظه در بچه ها است. چنانچه بچه ها، به اندازه کافی از مواد مغذی موثر در سلامت و فعالیت سیستم عصبی استفاده ننمایند، دچار اختلالات عصبی از جمله عوارض فوق الذکر خواهند شد.

فاکتورهای غذایی که در سلامت و فعالیت سلول های عصبی مؤثرند، عبارتند از:

کربوهیدرات ها، ویتامین های گروه B، ویتامین C و املاحی مانند ید و آهن.

در خصوص منابع غذایی انرژی، ویتامین C و آهن قبلا صحبت شده است. کربوهیدرات ها یا مواد قندی ـ نشاسته ای، چنانچه به اندازه کافی و لازم به بدن بچه ها نرسند، عوارض عصبی ایجاد خواهد شد، زیرا انرژی لازم برای فعالیت سیستم عصبی صرفاً از کربوهیدارت ها تأمین می شود و در صورت کمبود این ماده مغذی، سلول های عصبی نمی توانند کار خود را به خوبی انجام دهند که از عوارض آن، کاهش قدرت یادگیری و تمرکز است، البته بهتر است بچه ها از مواد قندی به اندازه زیاد استفاده ننمایند و مواد نشاسته ای را به اندازه متعادل جانشین مواد قندی نمایند. افراد در مصرف کربوهیدرات ها، موجب افزایش وزن و چاقی می شود.

ویتامین های گروه B که در حفظ سلامت سیستم عصبی نقش مهمی دارند، در موادی مانند جگر و دل و قلوه، گوشت قرمز، ماهی و مرغ، جوانه ها، حبوبات، سبزیجات و شیر و لبنیات وجود دارند. این گروه از ویتامین ها، علاوه بر آنکه در تشکیل انتقال دهنده های عصبی (که در فعالیت سیستم عصبی مؤثرند) نقش دارند، موجب آزاد شدن انرژی از مواد مغذی انرژی زا می شوند و در نتیجه انرژی لازم را جهت فعالیت سلول های عصبی در اختیار آنان قرار می دهند.

به این ترتیب، می بینیم که تغذیه کافی و مناسب نه تنها به رشد کامل در بچه ها یاری می نماید و در حفظ سلامت آنان موثر است، بلکه در افزایش قدرت یادگیری و موفقیت تحصیلی آنان هم نقش مهمی دارد.

یبوست

یکی دیگر از اختلالاتی که به دلیل تغذیه غلط در بعضی از بچه ها مشاهده می شود، یبوست است. این عارضه، به خصوص در شهرهای بزرگ صنعتی به اندازه گسترده تری شیوع دارد. مهم ترین دلیل یبوست، مصرف غذاهای بدون به جامانده (یعنی بدون فیبر غذایی) است.

در جامعه متمدن امروزی، الگوی غذایی کشورهای از جمله کشور ما دچار دگرگونی وسیعی شده و اکثراً به مواد حیوانی یا مواد خوراکی فرآوری شده منحصر شده است، بدین معنا که مصرف انواع سبزی ها و میوه های تازه، حبوبات و لبنیات کاهش چشمگیری یافته و برنامه غذایی افراد، به خصوص بچه ها و نوجوانان را عمدتاً غذاهای آماده و میان وعده های فرآوری شده (که اکثراً حاوی اندازه زیادی چربی، نمک یا شکر است) تشکیل می دهد.

مواد گیاهی تازه حاوی مقادیر قابل توجهی فیبر هستند. فیبر موجب تسریع حرکت مواد غذایی در روده ها می شود و از بروز یبوست پیشگیری می نماید، بنابراین بچه های که از مصرف مواد خوراکی حاوی فیبر امتناع می ورزند، معمولا در معرض یبوست قرار می گیرند.

دلیل دیگر بروز یبوست، کمبود مصرف آب است. بسیاری از بچه ها تمایل چندانی به مصرف آب نشان نمی دهند و احتمالاً از دوران طفولیت عادت به مصرف آب نداشته اند، زیرا والدینشان آنان را از ابتدا به مصرف آب تشویق ننموده اند، در حالی که اهمیت مصرف آب کافی در روز، برای همه افراد از جمله بچه ها، امری ثابت شده است.

چگونه می توانیم عادات غذایی صحیح و مناسبی در بچه ها ایجاد نماییم؟

این سوالی است که بدون شک در فکر همه مادران مطرح است و کلیه والدین عزیز علاقه مند به یافتن راهی جهت دسترسی به این هدف مهم و سازنده می باشند. به خاطر داشته باشیم که هرگز با اجبار و فشار نمی توان بچه ها را تشویق به پیروی از تغذیه صحیح نمود، بلکه اعمال زور و ابراز خشونت، آنان را وادار به لجبازی و ابراز مقاومت در برابر والدین خواهد نمود.

مهم ترین عامل در برقراری عادت غذایی صحیح در بچه ها، آشنا کردن آنان با نیازهای تغذیه ای و تأثیر تغذیه در رشد و حفظ سلامتی است. بچه ها باید بدانند که الگوی غذایی نامناسب و ناکافی موجب بروز اختلالات فراوان در آنان می شود و اثرات آن ممکن است تا آخر عمر گریبانگیرشان باشد.

بچه ها در خصوص رشد و قدرت یادگیری خود حساسیت زیادی دارند و باید آنان را متوجه نمود که تغذیه غلط و استفاده از مواد فاقد ارزش تغذیه ای کافی می تواند به رشد و قدرت یادگیری آنان لطمات مهم و گاه جبران ناپذیری وارد سازد. عامل مهم دیگر در برقراری عادات غذایی صحیح در بچه ها، شرایط تغذیه خانواده از دوران خردسالی آنان است. چنانچه والدین و سایر اعضاء خانواده از الگوی غذایی صحیح استفاده نمایند، کودک هم عادت به مصرف مواد خوراکی با ارزش تغذیه ای بالا می نماید.

معلمین و مربیان مدرسه هم تأثیر زیادی در شکل گیری عادات غذایی صحیح در بچه ها دارند، زیرا آنان در هر مورد از جمله تغذیه، الگوهای مهمی برای بچه ها هستند.

مواد غذایی که در بوفه های مدارس به فروش می رسند، چنانچه مناسب، با ارزش تغذیه ای بالا و بهداشتی باشند، بچه ها را به سوی استفاده از الگوی غذایی صحیح سوق می دهند.

رسانه های گروهی از مهم ترین ابزارهای آموزشی بچه ها می باشند. تبلیغات رسانه ها و برنامه های آموزشی این ارگان ها می تواند موجب برقراری عادات غذایی صحیح و یا غلط در بچه ها شود، بنابراین در تهیه این قبیل برنامه ها، باید نهایت دقت و مراقبت انجام شود تا مفید، راهنمایی نماینده و نتیجه بخش باشند و بتوانند گام های مؤثری در فرهنگ سازی صحیح تغذیه ای به خصوص در خصوص بچه ها بردارند. برای این منظور ضروری است این برنامه ها حتما تحت نظر متخصصین تغذیه تنظیم گردند.

با رعایت نکات فوق می توانیم مطمئن باشیم بچه هامان با برخورداری از تغذیه صحیح، کافی، متعادل و متنوع، از سلامت کامل برخودار خواهند بود.

منبع: دنیای تغذیه، شماره 91.

/ج