بهای موشکی کنسرو تُن ماهی، ادبیات و باقی قضایا - مجله فوتبال

به گزارش مجله فوتبال، مهدی مالمیر در عصر ایران نوشت: بیش از یک قرن می گذرد از زمانی که نیکلا آپر توانست با خلاقیتی چشم گیر غذای کنسروی تهیه ببیند و جایزه 12000 هزار فرانکی ناپلئون را به کف آرد و خود را از یک قناد ساده به مخترعی مشهور بدل سازد.

چنانچه دانسته است، کنسروها درابتدای کار، بر اثر احتیاج در جبهه جنگ پدید آمدند. این شرایط اضطراری بود که سبب شد مبتکران، کنجکاوان و ابزار سازان به این فکر بیفتند که چگونه می گردد قوت مختصری را که هم قابلیت حمل و نقل آن آسان است و هم سالم و مغذی است، برای شرایطی مثل جنگ که وقت و امکانات پخت و پز غذا ممکن نیست و حمل و نقل آن از پشت جبهه به خطوط مقدم می تواند تلفات به همراه آورد، تهیه دید.

کنسرو و قوطی کردن غذا همیشه نشان دهنده شرایط غیر معمولی بوده اند. از این ها گذشته در ادبیات نیز غذای کنسروی نشانه ای بوده برای اشاره به تجرد، تنهایی، خارج از خانواده زندگی کردن، بی خیالی و طبقات ضعیف مالی.

مثلا در بعضی داستان های گراهام گرین کنسرو ماهی آزاد جزو بنیادی آشپزخانه طبقات پایین بوده است. در شعر بلند سرزمین هرز تی. اس. الیوت، شاعر به ماشین نویسی اشاره دارد که غذای اش را در قوطی می خورد.

جورج اورول نویسنده رمان قلعه حیوانات چنان به کنسرو کردن غذا بدبین بود که می گفت اگر غذای کنسروی اختراع نمی شُد، جنگ دنیای اول هرگز رخ نمی داد.

پیکاسوی نقاش مشهور هم زمانی در نمایشگاهی در ینگه دنیا برای نشان دادن ابتذال و شتاب زدگی دنیای مدرن اتاقی را مالال مال از قوطی کنسرو کرد و به تماشای خلایق مشتاق گذاشت!

در فیلم هامون ساخته داریوش مهرجویی در سکانسی که حمید هامون را در حال نوشتن در خانه ای بی اثاث و بی همسر نشان می دهد، دوربین کف اتاق را نشانه می رود که کنسرو ماهی تن به همراه ته سیگار و کاغذهای پراکنده شده، به خوبی شرایط آشفته، بی حوصله و دل شکسته شخصیت اصلی فیلم( حمید هامون/ با بازی خسرو شکیبایی) را به رخ می کشد.

در دنیای صنعت نیز غذای کنسروی بیشتر مفیدِ حال و دستگیرِ کارگران پروژه های صنعتی در بالای آسمان خراش ها و در ژرف ترین معادن بوده است. جاهایی که در آنها نه وقت رعایت آداب غذا خوردن طبقات اشرافی در میان بود و نه آشپزخانه ای مجلل با آشپزهای حرفه ای و خدم و حشم مبادی آداب.

شاید بگردد گفت اگر کنسرو اختراع نمی شد، صنعت نیز به این شکل که در شهرهای بزرگ دنیا در قالب ساختمان های بزرگ و کارخانجان غول پیکر رخ می نماید، دست کم به این سرعت پدید نمی آمد!

آداب و مناسک صرف غذا یکی از مشخصه هایی است که طبقات بالا را از مردم فرودست جدا می نماید.

امروزه نیز گرچه آداب غذا خوردن رنگ باخته اما در خانواده های سلطتنی به ویژه در خانواده ملکه انگلستان هنوز یکی از ملال خیز ترین مناسک غذا خوردن به چشم می آید.

مثلا تا زمانی که پادشاه و تا چندی قبل ملکه غذای خود را تمام ننموده کسی حق ندارد میز غذا را ترک گوید و یا پیش از او به خوردن غذا مشغول گردد و البته هر جا که پادشاه قدم رنجه می نماید، لازم است تا کیک شکلاتی زیور میز غذا باشد!...

این ها همه گفته آمد تا انگشت تاکیدی بر این نکته فشرده گردد که غذای کنسروی، غذایی نه تنها لاکچری نبوده بلکه فلسفه وجودی آن فراوری غذایی دم دستی با هزینه پخت و حمل و نقل کمتر و ادا اطوار مختصر تر بوده و نیز غذایی مخصوص قشر کارگر و کم برخوردار جامعه بوده است که نه وقت و نه دل و دماغ رعایت آداب غذا خوردن طبقات برخوردار را داشته اند.

در کشور خودِ ما هم تا چند سال پیش غذای کنسروی به ویژه کنسرو ماهی تُن، غذایی معمولی شناخته می شده که قشر کار گر و طبقه میانه کم و بیش قادر به تهیه و مصرف آن بوده اند.

نگارنده این خطوط به خوبی به یاد می آورد که در دوران کودکی اش در دهه 60، وقتی بوی تُن ماهی فضای خانه را در برمی گرفت، نشانه ای از این بود که والده، آن روز(به هزار علت) از پختن غذا صرف نظر نموده و بر آن است وعده غذایی را با غذایی کم خرج و سریع آماده شونده، برگزار کند!

برای همه کسانی که در صنعت ساختمان مشغول اند این نکته کم تر چون و چرا برمی دارد که کارگران محترم ساختمانی نیز می توانستند هفته ای یکی، دوبار کنسرو ماهی تن صرف نمایند و خرید کنسرو ماهی برای شان امری هیولایی به شمار نمی رفته است.

در چند ماه گذشته با بالا رفتن موشکی بهای کنسروها، (به علت بالا رفتن مواد اولیه و دخالت سازمان تنظیم بازار در قیمت گزاری و..) به ویژه کنسرو ماهی تن یکی از غذاهای طبقه میانه و کم برخوردار نیز از سفره ها پرواز کرد.

سوگ مندانه این رویه ناپدید شدن اقلام خوراکی در هر دولت بدل به موتیفی تکرار شونده شده به گونه ای که می گردد نام هر رییس جمهوری را با غیبت چند قلم موادغذایی از سفره خانواده ها همراه دید.

به عنوان نمونه اگر در روزهای آخر دولت قبل خوردن چلوکباب و رفتن به رستوران برای طبقه میانه کم کم به امری محال مبدل شد، امروز حذف کنسرو تن ماهی نیز به نام دولت فعلی سنجاق شده است و روشن نیست در سال های بعد غیبت چه کالای خوراکی با نام کدام دولت عجین خواهد شد!

مخلص و فشرده کلام اینکه: اگر شرایط سفره شهروندان با همین نواخت به پیش رود، نرم نرمک وارد شرایطی می شویم که وضع تغذیه مردم به موقعیت متابولیسم بنیادی یا همان بخور ونمیر (به معنای واقعی کلمه) نزدیک می گردد.

شرایطی که در آن کسی دیگر برای کسب ویتامین و مواد معدنی و کربوهیدارت و وپروتئین غذا صرف نمی نماید و به هر وعده غذایی که شکم اش را سیر کند، بسنده می نماید و درست مثل شرایط جنگی که سربازان وقت و شرایط اندیشیدن به غذایی که وصله شکم شان می نمایند ندارد، کسی دیگر به فکر کیفیت غذایی که صرف می نماید، نیست! این که شرایط سوء تغذیه و متابولیسم بنیادی چه تاثیری بر روح و روان و بازده کاری وحتی فراوری مثل و نسل فردا می گذارد، خود موضوع مقاله و نوشته های دیگری می تواند قرار بگیرد.